Toprak Altı Damla Sulama Sistemi Nedir?

Toprak altı damla sulama sistemi, modern tarım uygulamaları arasında giderek gün geçtikçe yaygınlaşan bir yöntemdir. Bu sistemde, bitkilerin kök bölgelerine damlalar halinde su vermek için yer altındaki borular kullanılır. Bu yöntem, su tüketimini azaltırken bitki verimliliğini artırabilir ve tarımın sürdürülebilirliğine katkıda bulunabilir.

Ayrıca, toprak altı damla sulama sistemi, yüzeydeki sulama yöntemlerine göre daha az su kaybına neden olur ve toprakta tuz birikimini önleyerek bitkilerin sağlıklı büyümesine yardımcı olur. Bu makalede, toprak altı damla sulama sisteminin kurulumu, nasıl çalıştığı ve hangi durumlarda kullanılabileceği gibi konuları detaylandıracağız.

Toprak Altı Damla Sulama Sistemi Nedir?

Toprak altı damla sulama sistemi, mahsulün su ihtiyacını karşılamak için toprak altına gömülü ya da damlama bandı kullanılarak uygulanan düşük basınçlı ve oldukça yüksek verimli bir sulama sistemidir.

Toprak altı damla sulama boruları esnek polietilen borulardan oluşur. Bu damlama hatları, toprak tipine ve bitkinin kök yapısına bağlı olarak 8-16” derinlikte 30-60” sıralar halinde toprağa kalıcı olarak gömülür. Bu sistem ile su, düşük basınç altında bir filtreleme sistemi aracılığıyla damlama hatlarına iletilir.

Toprak altı damla sulama sistemleri, yüzey suyunun buharlaşma riskini ortadan kaldırdığı için su tasarrufu sağladığı gibi, bunun yanı sıra yabani ot ve bitkilerde görülen hastalık vakalarını da azaltmaktadır. Kurak alanlarda, karasal yapılarda ve tarımsal alanlarda profesyonel sulama avantajları sağlayan toprak altı damla sulama sistemleri, verim artışına katkısı da çok fazladır.

Ekim gerçekleştikten sonra su, yabani otların geliştiği taban yüzeyi yerine doğrudan mahsulün kök bölgesine uygulandığı için standart damla sulama sistemlerine göre birçok açıdan avantaj sağlayabilen bir sulama sistemidir.

Kimi mahsuller kök bölgesine yeterli miktarda su aldığında daha fazla mahsul biyo-kütlesi üreterek yüzey koşullarının sağladığı ek ısıdan faydalanabilir. Tüm bu avantajlarının yanında, toprak altı damla sulama sistemleri sayesinde düzenli gübreleme yapılabilmektedir. Gübre enjektörlerinin doğru şekilde yönetilmesi su ve gübre verimliliğini artırarak iş gücüne duyulan ihtiyacını düşürdüğü de bilinmektedir.

Toprak Altı Damla Sulama Sistemi Nasıl Kurulur?

Toprak altı damla sulama sitemlerinden maksimum seviyede yarar sağlayabilmek için dikkat edilmesi gereken bazı önemli kriterler vardır. Kurulum aşamasında takip edilmesi gereken basamaklar nelermiş, gelin birlikte göz atalım.

• Proje öncesi hazırlık şeması oluşturulması ve projenin nasıl kurulması gerektiğine dair detaylı bir alan analizi yapılması gerekmektedir.
• Detaylı analizler sonrası arazinin yapısı ve gerekliliklerine göre proje özel olarak dizayn edilmelidir.
• Dizayn edilen projenin ardından montaj ve sistemin çalışıp çalışmadığını kontrol etmek gerekmektedir.
• Tüm bu analiz ve kontrolleri tamamladıktan sonra teknik destek eşliğinde sistem kurulumu gerçekleştirilmektedir.

Toprak Altı Damla Sulama Tasarım Parametreleri

• Arazi düzeni
• Ekilecek ürün seçimi
• Damlatıcı ve damla sulama hatlarının özellikleri
• Damlatıcı seçimi
• Damla sulama hatları yerleşimi
• Alt şebekleler ve aksesuarlar
• Filtreleme
• İşletme basıncı
• Kontrol modu
• Hava tahliye ve hava giriş vanaları

Tipik bir toprak altı damla sulama sistemi kurulumuyla ilgili önemli hususlar:

• Eğimlerin kontrol edilmesi
• Ekim yönünü belirleme
• Ana hat ve manifoldlar için yıkama vanalarının bulunması
• Hava ve vakum tahliyesi için yüksek noktaların tespit edilmesi
• Boru hatlarını boşaltmak için en iyi alanın belirlenme

Debi ve Basınç İzleme:

Toprak altı damla sulama sisteminin düzgün çalışmasını sağlamak için izleme cihazları ek dikkat gerektirmektedir. Tasarımcının toprak altı damla sulama sistemini basınç ölçerler, debi kontrolü ve su sayacı ile tasarlaması önem arz eder.

Kontrolör, sistemin iyi çalıştığından emin olmak için izleme ve takip için kullanılır. Sezon başındaki monometre okumaları, sistemin doğru çalıştığından emin olunmasına yardımcı olur.

Denetleyici, değişikliklerin tanımlanabilmesini ve okuma günlüğünün gösterebileceği sorunları çözmek için gerekli önlemlerin alınabilmesini sağlamak amacıyla kayıt tutar.

“Saha topağrafyasına ve hat uzunluklarına göre yüksek yerlere hava tahliye vanaları yerleştirilmelidir. Hava tahliye vanaları ve yarık çıkışlar, toprağın yutulmasını ve tıkanmasını önler ve damla sulama hatlarının yakınında bulunmaktadır.”

Toprak Yutma:

Sulama kapatıldığında hava, toprak ve su ile birlikte damlatıcıdan geri çekilir ve sisteme girer. Bu gibi aksi sonuçların önüne geçmek için Rivulis T-tape, D1000, D5000PC/AS, D4500 PC/AS, Hydro PC/ND gibi vakum kesici vanalarla birlikte yarık çıkışlı damlatıcılardan oluşan son teknoloji çözümler önerilmektedir.

Toprak Altı Damla Sulama Sistemi Kurulum Avantajları:

• Toprak altı damla sulama ile karşılaşıldığında işçilik maliyetlerinde hayli azalma görülmektedir.
• Her sezon damla sulama borularını ve tali şebekeleri söküp daha sonra yeniden kurmaya gerek kalmaz.
• Toprak altı damla sulama hatları kalıcı gömülü olduğu için aşınma ve yıpranmayı önler.

Toprak Altı Damla Sulama Projesi Nasıl Oluşturulur?

Proje Öncesi Hazırlık:

• Arazinin Durumu:

Toprak altı damla sulama sistemi planlamadan önce arazinin yapısı, boyutları, eğimi, toprak yapısı gibi hususlar incelenerek analiz edilmelidir. İlk adımda arazinin boyutları, ana boru ve damlatıcıların yerleştirilmesi için çok önemli bir kriterdir.

Damla sulama sistemleri her ne kadar gömülü ve basınçla çalışan bir sistem olsa da belirli bir eğimin üzerindeki arazilerde gerekli bazı önlemler alınmadan uygulanmaması gerekir.

Sistemin kurulacağı arazinin toprak yapısı da en az arazinin eğimi kadar önemlidir. Birim zamanda sabit debili bir damlatıcıdan alınan suyun bitkinin kök bölgesine ulaşma süresi tamamıyla toprak yapısıyla ilgilidir.

Minimum zamanın belirlenebilmesi açısından toprak yapısı ve durumu oldukça önemli bir faktördür.

• Dikilecek Bitki Türü:

Toprak altı damla sulama sistemlerinin planlanmasında dikilen bitki türünün; bitki boyu, kök derinliği ve taç iz düşüm alanının dikkate alınması gerekir. Bu bilgiler ışığında kullanılacak boru miktarı, seçilecek damlatıcı aralığı ve damlatma hat uzunlukları bu koşullara göre belirlenmektedir.

• Dikim Aralık ve Mesafesi:

Dikilecek bitkinin dikim aralık ve mesafesinin bilinmesi; kullanılacak boruların kalınlığı, damlatıcı aralığı, hat uzunluğunun belirlenmesi ve döşenecek boru miktarının hesaplanması konusunda büyük önem taşır.

• Su Kaynağının Durumu ve Uzaklığı:

Damla sulama sistemi kurulmadan önce kullanılacak suyun kuyu suyu mu, açık kanal suyu mu, yoksa durgun havuz ya da gölet suyu mu olduğu bilinmeli ve su kaynağının yeterli debiye sahip olup olmadığından emin olmak gerekmektedir. Su kaynağının araziye göre konumu önemlidir.

Eğer su kaynağı araziden aşağıda yer alıyor ise kullanılması gereken motorun gücü daha fazla olması gerekirken, su kaynağı araziden yukarıda bulunuyorsa motor gücü daha az olabilir. Yanı sıra su kaynağının araziye olan uzaklığı da kullanılacak ana taşıyıcı boru uzunluğunun hesaplanması açısından önem taşıyan bir faktördür.

• Su Kalitesi:

Damla sulama uygulaması için kullanılacak suyun içeriğinde fazla tuz barındırmaması gerekir. Tuzlu sular damla sulama sisteminde kullanılacak olursa bitkinin çevresinde tuz birikmesine neden olur ve bu durum arazide tuzlaşma riskini ortaya çıkarır. Öte yandan, fazla yosunlu ve siltli sular çok iyi filtre edilerek kullanılmalıdır.

Damla sulama sistemlerinde sulama yapmak üzere kullanılan sularda az ya da çok miktarda kireç bulunabilir. Bu kireçler zamanla damlatıcıların tıkanmasına sebep olabilir. Damlatıcıların tıkanmasını önlemek için içeriğindeki kireç oranı kadar asit suya katılarak tıkanma riski ortadan kaldırılabilir.

• Kullanılacak Malzemelerin Teknik Özellikleri:

Günümüzde, damlatıcı borularında en sık nokta kaynaklı damlatıcılar kullanılmaktadır. Üretilen damlatıcıların sabit basınçta saattaki damlatma kapasiteleri bellidir ve ürün yetkilisinden bu detaylar öğrenilmelidir.

Piyasada genellikle 2-4 litre/saatlik kapasiteye sahip damlatma boruları bulunmaktadır. Hat uzunlukları ve damlatıcı sayıları belirlenirken boru çapı ve damlatıcıların damlatma kapasiteleri dikkate alınmalıdır. Kullanılacak filtrelerin filtrasyon potansiyeli ve ana boruların taşıyabileceği maksimum debi de dikkate alınması gereken bir diğer husustur.

Toprak Altı Damla Sulama Proje Dizaynı:

Toprak altı damla sulamada konunun uzmanı bir Ziraat Mühendisi, damla sulama sisteminin planlanması sırasında bir yandan damla sulamadan beklenen tüm yararın elde edilebilmesi ve ekonomik dengenin oluşturulması için bu amaçla geliştirilen bilimsel esasları kullanmalıdır.

Aksi takdirde damla sulama sistemi ekonomik olmayacak ya da kendisinden beklenen hizmeti yerine getiremeyecek; verim ve gelir artışına ulaşamayarak yetiştiriciyi memnun bırakmayacaktır.

Damla Sulama Boruları Nasıl Döşenir?

Genel çerçeveden konuyu özetleyecek olursak; boruların döşenmesi için öncelikle bir plan yapılmalı ve boruların yerleri belirlenmelidir. Daha sonra toprak altı boruları için zemine uygun bir kanal açılmalıdır.

Borular yerleştirildikten sonra toprak değiştirilmeli ve borular hava almaması için geçirimsiz bir malzeme ile kapatılmalıdır. Son aşamada ise damla sulama sistemi bir su kaynağına bağlanmalı ve düzgün çalışıp çalışmadığı test edilmelidir. Şimdi gelin hep birlikte kurulum aşamalarının detaylarına inelim.

Plan Oluşturma:

Boruların, damlatıcıların ve su kaynağının konumu dahil olmak üzere sulama sisteminin yerleşimini belirleyin. Bu, suyun uygun şekilde uygulanması ve dağıtılmasını sağlamak için yardımcı olacaktır.

Arazi Hazırlığı:

Damla sulama hatlarının konumunun derinliğine kadar tarla, bir toprak işleme makinesi ile önceden işlenir. Kanal kazıcı yardımıyla toprak yüzeyinde bir hat oluşturulur. Yetiştirilecek ürünün özelliklerine göre belli bir derinlikte ve uygun şekilde olmasına dikkat edilmelidir.

Boruların Döşenmesi:

Borular kanala özenle yerleştirilir. Boruların düz ve damlatıcıların doğru yöne baktığından emin olunmalıdır.

Boruların Bağlanması:

Boruları su kaynağına bağlamak için bağlantı parçaları ve konektörler kullanılmaktadır. Güvenli bir bağlantı kurabilmek için doğru boyutlara sahip bağlantı parçaları ve konektör kullandığınızdan emin olmalısınız.

İster mekanik, ister manuel olarak kurulum yapılacak olsun yine de tüm düzeneğin eksen üzerinde dönebilmesi için bobin veya rulo, yan desteklere tam anlamıyla sabitlenmelidir.

Kurulum mekanik olarak yapılacak ise, sarımın başında ya da sonunda en az hareketliliğin sağlanması için borunun diğer boruya giriş noktası, bobin veya rulo ile mümkün olduğu kadar ortalanmalıdır. Mekanik kurulum sırasında ayrıca tesisat borusunun içi PVC ya da PE ile kaplanmalıdır.

Emitörlerin Takılması:

Sistem içerisinde emitörler kullanılacaksa, bunlar borulara istenen aralıklarla monte edilmelidir.

Kanalın Geri Doldurulması:

Boruların zarar görmemesi için özellikle hassasiyet gösterilip herhangi bir sızıntı veya sorun olup olmadığı kontrol edilmelidir.

Sistemin Test Edilmesi:

Bu aşamada su açılarak sistemde herhangi bir sızıntı yahut bir sorun olup olmadığı kontrol edilir.

Boruların Üzerinin Kapatılması:

İçeriye hava girmesini önlemek ve boruları UV ışınlarından korumak amacıyla geçirimi önleyecek malzemelerle boruların üstü kapatılır.

Tüm bu adımları sırasıyla izledikten sonra, toprak altı damla sulama borularının kurulumunu yaparken ekstra dikkat edilmesi gereken birkaç husus daha vardır.

Sistemin Yıkanması:

Sistemi kullanmadan önce kurulum sırasında borularda birikmiş olabilecek kalıntıları ve tortuları yıkamak ya da temizlemek gerekmektedir. Bu, damlatıcıların tıkanmasını önleyecek ve suyun düzgün şekilde akmasını sağlayacaktır.

Basıncın Ayarlanması:

Su basıncının damla sulama sistemi için doğru seviyede olması gerekir. Gereğinden fazla basınç olması durumunda emitörler zarar görecek ve üniform bir su dağılımının sağlanması mümkün olmayacaktır. Bu durumda, basınç değerleri ayarlanmalı ve gerekli seviyede tutulmalıdır.

Filtre Seçimi:

Damlatıcıları tıkayabilecek birikintileri ve parçacıkları gidermek için su kaynağına uygun bir filtre seçilmelidir.

Basınç Regülatörü Kullanımı:

Su basıncını kontrol etmek ve damlatıcıları hasardan korumak için basınç regülatörü kullanılması önem arz eder.

Kurulum işleminin kullanılan toprak altı damla sulama sisteminin türüne bağlı olarak değişkenlik gösterebileceğini unutmamak gerekir.

İyi ve düzgün işleyen bir toprak altı damla sulama sistemi kurmanın belirli bir düzeyde teknik bilgi ve beceri gerektiren karmaşık bir süreç olduğunu dikkate alarak, bu süreçte deneyimli profesyonellerden destek alınmalı ve sistemin verimliliği sağlanmalıdır.

Toprak Altı Damla Sulama Sisteminin Maliyeti Ne Kadar?

Toprak altı damla sulama sisteminin maliyeti, sistemin büyüklüğü, yetiştirilen bitkinin türü ve konuma göre çeşitli faktörlere bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Bu tür toprak altı damla sulama sistemlerinde, mahsulde artan verimlilik, su tasarrufu ve sistemin toprak altında kendini koruyup tekrar tekrar kurulum gerektirmemesine bağlı olarak maliyet dengelenir ve bir süre sonra artı değer oluşturmaya başlar. Spesifik ihtiyaçlara dayalı doğru bir tahminde bulunabilmek için yerel bir sulama uzmanına danışmak her zaman en doğru sonucu ortaya koyacaktır.

Toprak Altı Damla Sulama Sistemi Kaç Yıl Kullanılır?

Toprak altı damla sulama sistemi, kaliteli malzemeler kullanıldığı takdirde, düzenli bakımlar yapılması ve doğal koşullara uygun olarak projelendirilmesine bağlı olarak 15 yıla kadar kullanılabilmektedir.

Ancak, bazı durumlarda borular ya da sistem içerisinde yer alan bazı parçalar daha erken arızalanabilmektedir. Bunu önlemek için borular genellikle yüksek yoğunluklu politen dediğimiz (HDPE) gibi dayanıklı ve uzun ömürlü malzemelerle üretilmektedir.

Fakat yine de boruların altında kalan toprakta meydana gelen değişiklikler ya da mevsimsel koşullara dayanan aşırı sıcaklık, soğukluk, aşırı su ya da kuraklık gibi faktörler boruların kullanım ömrünü kimi zaman azaltabilir.

Toprak altı damla sulama sistemlerinde boruların kullanım ömrünü maksimum seviyeye çıkarmak ve sistem içerisinde meydana gelebilecek arıza ve sorunları erken fark edebilmek için düzenli olarak kontroller yapılmalı, bakımlar aksatılmamalıdır.

Sona Doğru

Yukarıda da detaylıca bahsettiğimiz gibi, toprak altı damla sulama sistemlerinin mutlaka bir ömrü vardır ama bu ömrü belirleyen yetiştiricilerin sisteme uyguladıkları bakım ve onarımla değişkenlik gösterir.

Yetiştiricilerimiz kurulan toprak altı damla sulama sistemi birleşenlerinin düzenli bakımını yaparak ürünlerimizi uzun yıllar boyunca kullanabilir, sistemden en iyi şekilde yararlanabilirler. Rivulis olarak, global ağlarla ördüğümüz yapılanmamızda köklü geçmişimizden gelen uzmanlık bilgisine dayanarak her mahsule özgü son teknoloji çözümler sunuyor, yetiştiricilerin yüksek kalite ile maksimum verim elde etmesini sağlıyoruz!